Cumhuriyet Devrinde Maliye Teftiş Kurulu
Mütareke yillarında Teftiş Kurulunun faaliyeti daha çok istanbulda gözükmektedir. Mili Hükümet kurulduktan sonra Teftiş Kurulu lstanbul Hükümetine bağlı olarak bir süre daha yaşamiş ve lstanbul Hükümetinin 1922de "iskati" üzerine istanbul'da bulunan Maliye Müfettişleri açıkta kalmışlardır.
Ankara'da Mili Hükümetin kurulmasından sonra, İstanbul Hükümetine bağlı kalan Teftiş Kurulu dişında, yeni bir Teftiş Kurulu teşkil edilniş ve 10.03.1920 tarihinde Hüseyin Kâzım Ziya Umum Müdürlüğüne tayin edilmiştir. 23 Temmuz 1921'de ise Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti tarafından Teftiş Kurulu Müdürlüğüne tayin edilen Ali Şefik Başman (") geçici Hükümet Merkezi olan Kayseri'de 10.09.1921'de görevine başlamış;
1922 yilında lstanbul Hükümetinin düşmesi üzerine açıkta kalan eski Müfettişlerden önce Ihsan Rifat, Ahmet Ihsan (Koral), Nurettin (Erklen) ve Şükrü (Ataman) Beyler hemen sonra da Ali Rıza Bey (Reymen) Kurula alınmışlardır.
Diğer taraftan Maliye Müfettiş Muavini alınmasına ve bunların staj için, eskiden olduğu gibi Fransa Maliye Teftiş Kuruluna gönderilmesine devam edilmiştir. Nitekim Cumhuriyet Hükümeti ilk yarışma sınavını 1923 yılında açmiş ve bu sIinavda sırası ile Emin Sait (Ersan), Cezmi (Erçin), Fuat (Erciyes), Esat (Tekeli) ve Halil Fevzi Beyler başarılı olarak Maliye Müfettişliğine atanmışlardır.(**)
(*) Trabzon tacirlerinden Mustafa Asım Beyin oğlu olan Ali Şefik Başman 1885'de (1301) Trabzon'da doğmuş, 1909da Mülkiyeden, 1912'de Paris "Ecole Libre Sciences Politique" den mezun olmuştur. Çeşiti devlet hizmetilerinde bulunup Dârül-Fünun Edebiyat Fakūltesi, Mektebi Mülkiye ve Hukuk Fakültelerinde hocalik yaptiktan sonra, 1920 yılında,
Osmanlı Meclisi Mebusanına Trabzon mebusu olarak girmiştir. Meclisin Ingilizler tarafindan dağıtiması üzerine Trabzon'a geçmiş, 23.07.1923 tarihinde T.B.M.M Hükümeti tarafından Maliye Vekâleti Teftiş Heyeti Müdürlüğüne atanmış, 19.08.1923'de Trabzon Mebusu seçilerek Teftiş Kurulundan ayrılmıştır.
Lozan Sulh Konferansinda Malî Müşavir, Tiflis Konferansında Murahhas, Paris'de toplanan Osmanlı Borçları Konferansı ile Brüksel, Paris, Roma ve Londra'da toplanan Milletlerarası Parlâmentolar Konferanslarında Türk Murahhası olarak görev almıştır. 1931'de T.C. Merkez Bankası ldare Meclisi Azalığına tayin edilmiş, 1950'de aynı Bankanın Başkontrolörü olmuş, 1952'de emekliye ayrılmıştır. Üç çocuk babası iken 01.04.1968'de Istanbul'da vefat etmiştir.
(**) Açılan Maliye Müfettiş Muavinliği snavları hakkında bir fikir vermek amacıyla, 01 Şubat 1932 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan ilân aşağıya alıinmıştır:
Maliye Vekâleti Teftiş Heyeti Reisliğinden:
12 Mart 1932 tarihine tesadüf eden Cumartesi günü açılacak Maliye Müfettiş Muavinliği musabaka imtihanina girmek isteyenlerin, Memurin Kanununun dördüncü maddesinde sayılan evsafi tamamen haiz olduktan başka yirmidörtten aşağı otuzdan yukarı yaşta bulunmamaları ve yüksek mekteplerin birinden mezun olmaları şarttır.
Imtihana talip olanlar 20 Şubat 1932 tarihine kadar Ankara'da Maliye Teftiş Heyeti Reisliğine istida ile müracaat edeceklerdir. Istidaya şu vesikaların raptı lâzımdır:
1-Hüviyet cüzdanı ve ikametgâh adresi,
2- Kendi el yazıları ile hal hülâsası, evvelce başka memuriyetlerde bulunmuşlarsa müddet ve sureti hizmetlerine dair resmtî vesika,
3- Askerlikleri yaptıklarına veya tecil edildiklerine dair askerlik şubelerinden verilmiş vesika, 4- Mektep şehadetnâmesi veya mezuniyeti mutazammın tasdiknâme (bütün bu evrakın Noterlikten musaddak suretleri verilebilir.),
5- Hastalığı bulunmadığına ve seyahat zahmetlerine mütehammil olduğuna dair hükümet doktorundan verilmiş rapor.
Istenilen evsafi tamamen haiz blunduklarina Vekâletçe kanaat hasıl edilen talipler tahriri ve şifahi iki imtihana tâbi tutulacaklardır. Tahrirt imtihan Ankara'da ve lstanbul'da ve bunda muvaffak olanların şifaht imtihanı da Ankara'da yapılacaktır. Imtihanlar Teftiş Heyeti Dairelerinde icra edilecektir.
Bu dönemde Maliye Teftiş Kurulunda, Müfettişlerin seçim, tayin ve idareleri bakımından büyük bir gelişme dikkati çeker. Müfettiş Muavinlerinin, Siyasal Bilgiler,
Hukuk ve Iktisat Fakülteleri ve Yüksek Ticaret Okulları gibi yüksek okul mezunu olmaları şartı konulmuş, sınava girecek kişilerin genel bilgi dışında sağlam bir
karaktere sahip olmalarina dikkat edilmiş: Müfettiş Muavinlerinin yetiştirilmeleri ve görevleri belirli program ve esaslara bağlanmış; Maliye Müfettişlerine, kendilerinden beklenen görevleri görebilmeleri ve geniş yetkilerini büyük bir titizlik ve ölçü içinde kullanabilmeleri için, tam bir serbesti verilmiştir.
Teftiş Kurulu 1921-1923 yıilları arasında bir "Müdüri Umumi" tarafından idare edilmiş: 1923'de bu usul değiştirilerek, Kurul, kıdemli Müfettişlerden biri vasitası ile ev doğrudan doğruya Maliye Bakanı tarafından idare edilmeye başlanmış; daha sonra, 6v Kurulu Bakan namına ve Bakandan alacağı direktif dairesinde idare etmek üzere 1928 Bütçe Kanunu ile Teftiş Kurulu Başkanlığı Makamı ihdas edilmiştir.
Devletin bütün mali işlemleri üzerinde geniş bir denetleme yetkisine sahip olması yanında idareye yüksek seviyede yönetici yetiştirme fonksiyonun filen yapması dolayısıyla, Maliye Bakanlığı içinde olduğu kadar Türk Devlet Teşkilätı içinde de mümtaz bir yeri olan Maliye Teftiş Kurulunun görev ve yetkilerine ilişkin bugün yürürlükte bulunan hükümler, Maliye Bakanlığı Teşkilât ve Görevlerine Dair 29.05.1936 tarihli ve 2996 sayılı Kanunun 5. Maddesi ile bu Kanunun 47. Maddesine dayanarak hazırlanan Tüzüğün 8-14. Maddelerinde ve 17.10.1914 tarihli Teftiş Heyeti Nizamnamesinde yer almaktadır.
1- Maliye, A- Bütçe (ihzarı, tasdiki, tatbiki ve kontrolü) Muhasebei Umumiye Kanunu, B- Vergi nazariyeleri (tarh sistemleri, verginin inikâsı, sedüler vergiler, veraset vergisi, muamelät ve istihlâk üzerinden alıinan vergiler, gümrük, inhisarlar, vasıtalı ve vasıtasız vergilerimizin nevileri, tarh ve tahsil usulleri, Alman, Ingiliz ve Fransız vergi sistemleri hakkında mücmel malâmat, C- Maliyemizin muhasebe ve varidat teşkilatı, D- Istikraz nazariyatı, tahvil, itfa, Türkiye düyûnu umumiyesi, 2- Iktisat- (ihtihsal, tedavül inkısam istihläk bahisleri), 3- Mali ve tüccarî hesap- faizi basit, iskonto, faizli hesabi cariler ve muhtelif usulleri, borsalar, kambiyo, arbitraj. faizi mürekkep senevi taksitler, amortismanı. 4- Hendese- satıh ve hacim mesahalar. 5- Ticaret usulü defterisi-(usulü müzaafa, defter tutmağa müteallik muhtelif sistemler, envanter ve bilânço, Amerika usulü), 6- Hukuki ldare-Ceza Muhakemeleri Usulü
Kanununun tahkikat usullerine mütealik hükümleri, Memurin Muhakemat Kanunu, Kanunu Medent, Borçlar Kanunu, Ticaret Kanunları (ahkâmı esasiye), 7- Türkiye'nin tabit, iktisadi coğrafyası ve mali tarihi hakkında malûmat, 8- Fransızca (imla, tercüme, mükâleme).
Imtihan programı hakkında riyasetten, mütemmin izahat alınabilir. Bu imtihanlarda muvaffak olanlar üç sene nihayetinde ehliyet imtihanı geçirdikten sonra müfettişliğe tayin edilerek bir sene staj görmek üzere, Fransa'ya gönderilirler. Maliye Muavinliği imtihanına iki defa giripte kazanamamiş olanlar üçüncũ imtihana iştirak edemezler.
21.05.1964 tarihli "Maliye Teftiş Kurulu Yönetmeliği"'nde de, Teftiş Kurulunun kuruluş görev ve yetkileri ve çalışma esasları saptanmış bulunmaktadır.
2996 Sayılı Kanunun 5. Maddesinde:
"Teftiş Heyeti; Maliye Vekili namına aşağıda yazılı murakabe ve teftiş selâhiyetini haizdir.
1- Umumi, mülhak ve hususi bütçelerle idare olunan dairelerle sermayesinin tamamı Devlete ait olan müesseseler Maliye Müfettişlerinin mutlak surette teftişine tâbi olup bunların para ve para hükmündeki evrak ile ambar ve depolarinda bulunan ayniyatı ve bunlara müteallik evrak ve defterleri ve muamelâta dair mahrem de olsa bütün evrakı, bunları idare ve s1os0 Mecie muhafazaya memur olanlar ik talep vukuunda Müfettişe göstermeğe ve saymasına ve tetkik etmesine yardım etmeğe mecburdurlar. Muhasebei Umumiye Kanununun 99 uncu maddesi hükmü bakidir (*)
2- Imtiyazlı şirketlerle sermayesinde Devletin iştiraki olan müesseseler selâhiyetli makamların isteği ve Maliye Vekâletinin müsaadesile teftiş Teftiş neticesinde gizli veya açık zimmet veya ihtilâs veya muamelâtında mühim suistimali görülen veyahut muhafaza veya idaresi altıinda bulunan para ve para hükmündeki evrakı ve ayniyatı ve bunların defterler ile evrakını göstermeyen memurlar Maliye memuru iseler, Müfettiş tarafindan ve diğer vekâletlere ve dairelere mensup iseler, Müfettişin talebi üzerine mafevkleri tarafından derhal işten menolunur. Ancak işten menolunması icap eden memur Milli Müdafaa Vekâletine mensup ise Kolordu Kumandanının veya daha büyük âmirlerinin muvafakat ve tahrirî emirlerinin alınması lâzımdır.
Teftiş ve tahkik sırasında memuriyeti başında kalması teftişin veya tahkikatın yapılmasını güçleştireceğine kanaat hasıl edilen memurlar, Maliye memuru iseler Maliye Vekâletinin müsaadesi ile Müfettiş tarafından ve diğer vekâletlere mensup iseler, o vekâletler tarafından işten menolunabilirler.
Tetkik ve teftiş, sermayesinde Devletin iştiraki olan müesseselere, imtiyazlı şirketlere veya cemiyetlere ait olduğu takdirde Müfettiş raporu, alakadar mercie tevdi ve muktezası bu merciler tarafından ifa olunarak neticesi Maliye Vekâletine bildirilir.
Maliye Teftiş Heyeti Reisi, Müfettiş sıfat ve salâhiyetini haizdir. Maliye Müfettişlerinin mesai tarzları hususî nizamnamesi hükümlerine tabidir".
(*) Muhasebei Umumiye Kanununun (99) uncu maddesi:
Devletin bert, bahrî kuvayyı müdafaasına müteallik teçhizat, malzemei harbiye, melbusat, mahrukat ve erzak ve askeri fabrika ve merbutt müessesat Müdafaat Milliye ve Bahriye Vekäletlerince tanzim ve lcra Vekilleri Heyetince tasdik olunacak talimatnâmeye tevfikan teftiş ve mürakabeye täbi olup bunlar için hesabı kati tanzim edilemeyeceği gibi Divanı Muhasebata hesap dahf verilmez.
(Bkz. 832 ve 1488 sayılı kanunlar.) denilmekte; 2996 sayılı Kanunun 47. Maddesine dayanılarak çıkarılan Tüzüğün "Maliye Teftiş Kurulu"nu ilgilendiren 8-14. Maddelerinde de:
"Maliye Teftiş Heyeti, bir Reis ile Başmüfettiş, Müfetiş ve Müfettiş Muavinlerinden terekküp eder. Müfettişlerle staj devresini geçirerek teftişe mezun bulunan Müfettiş Muavinleri doğrudan doğruya Maliye Vekiline bağlı olup onun namına teftiş ve tahkik yaparlar.
Mufettişlerin Vekil namina idaresi ve mesailerinin tanzimi Reise mevdudur.
Reis Müettiş sıfat ve salâhiyetini haizdir."
"Maliye Müfettişleri:
a) Umumî bütçeye dahil veya mülhak bütçe veya vilâyet hususî idare ve belediye bütçeleri gibi hususi ve mahall bütçelerle idare edilen daire ve müesseseleri;
b) Sermayesinin tamamı Devlete ait olan müesseseleri Maliye Vekilinin tasvibine iktiran eylemiş teftiş programı mucibince ve alacakları tebligat üzerine;
c) Imtiyazlı Şirketlerle sermayesinde Devletin iştiraki olan müesseseleri, alâkalı Vekâlet veya dairenin isteği ve Maliye Vekâletinin emir ve müsaadesi
d) Alelûmum cemiyetleri ve hususile Devletten mali yardım görenleri Maliye Vekâletinin tebliği veya görecekleri acil lüzum üzerine;
Mali bakımdan teftiş salâhiyetini haizdirler."
"Teftiş mevzuları ve Müfettişlerin mesai tarzı, Maliye Müfettişlerine müteallik hususî nizamnamede yazilıdır. Teftişe tâbi daire ve müesseselerde bulunan vazifedar memurlar, para ve para hükmündeki evrakile anbar ve depolarında bulunan ayniyatı ve bunlara müteallik evrak ve defterleri ve muameläta dair velev gizli olsun bütün evrakı TDET ilk talep vukuunda Müfettişe göstermeğe, saymasına ve tetkik etmesine yardım etmeğe mecburdurlar. Ancak orduya ait ayniyat hakkında Muhasebei Umumiye Kanununun (99) uncu maddesi hükmü dairesinde muamele ifa olunur" "Teftiş neticesinde gizli veya açık zimmet ve ihtilâs veya muamelâtında mühim suistimali görülen veya yukarıdaki maddede yazıll para, evrak, ayniyat ve defterleri göstermeyen memurlar, Maliye memuru iseler re'sen Müfettiş tarafından, diğer vekâletlere ve dairelere mensup iseler Müfettişin talebi üzerine mafevkleri tarafından usulü dairesinde derhal işten menolunur. Işten meni iktiza eden memur, askerî memurlardan ise kolordu kumandanının veya daha büyük âmirlerinin muvafakat ve tahrirî emirlerinin alınması lâzımdır.
Bu memurlar hakkında zimmet ve ihtilâstan dolayı (1609) numaralı Kanun ve suistimalden dolayı da Memurîn Muhakemat Kanunu hükümleri dairesinde kanunî takibat yapılar. Tetkik ve teftiş, sermayesinde Devletin iştiraki olan müesseselere, imtiyazlı şirketlere veya cemiyetlere ait olduğu takdirde suç mahiyetinde olan filler, elde edilen sübut delillerile birlikte mahalli müddeiumumiliğine haber verilmekle beraber Müfettiş raporu Maliye Vekâleti vasıtasile alâkalı vekâlet ve dairelere tevdi olunur.
Bu vekâlet ve daireler teftiş üzerine alınan karar ve tedbirleri Maliye Vekäletine bildirirler."
"Teftiş ve tahkik sirasında suç delilleri henüz elde edilmemiş olmakla beraber iş başında kalması tahkikatı güçleştireceğine kanaat hasıl edilen memurlar, Maliye memuru iseler, Maliye Vekâletinin müsaadesiyle Müfettiş tarafından ve diğer Vekâletlere mensup iseler o Vekâletler tarafından işten menolunabilir.
Teftiş ve tahkik neticesinde suçun vukuu anlaşılmadığı veya káti delil bulunamadiğı takdirde işten el çektiilmiş olan memur, Müfettişin vereceği net rapor üzerine Vekâletlerce derhal vazifesine iade olunur."
Teftiş Heyeti Kalemi, Reisin emri altinda bir kalem müdürü ile mümeyyiz ve memurlardan terekküp eder.
Müfettişlerden gelen rapor ve fezlekelerle tahkikat evrakını, kayıt ve taallûk ettiği dairelere tevdi ve takip etmek muamelesi bitenleri tasnif edilmiş olarak saklamak, isthkak ve mesai cetvellerini vaktinde tetkik ederek tahakkuka ait muameleyi hazırlamak teftiş kaleminin vazifelerini teşkil eder.
Kalemin idaresinden birinci derecede kalem müdürü mes'uldür. Teftiş Heyeti Kaleminde bulunan mümeyyiz ve memurlar, vazifeleri dolayısı ile muttali oldukları malâmatı ifşa edemezler. Hükümleri yer almaktadır.
Görülüyor ki, Maliye Teftiş Kurulunun görevi sadece kendi Bakanlığının faaliyet alanını kapsamamakta, bütün genel, katma ve özel bütçelerle idare olunan dairelerle sermayesinin tamamı, devlete ait olan müesseseleri mutlak surette, imtiyazlı şirketlerle sermayesinde devletin iştiraki olan müesseseleri, alelûmum cemiyetleri ve bilhassa devletten malf yardım görenleri ise muayyen kayıt ve şartlarla içine almaktadır.
GÖREV-YETKI VE ÇALIŞMA ESASLARI
Bakanlıkların yeniden kuruluş ve görev esaslarının belirlenmesi sirasında Maliye Bakanliğı ve Gümrük ve Tekel Bakanliği kaldınilarak, Bakanlar kurulunca 13.12.1983 tarih ve 178 sayılı Kanun Hükmünde Kararmame ile Maliye ve Gümrük Bakanliğı adı altında yeni bir Bakanlık oluşturulmuştur. Bu oluşum sirasında Maliye Müfettişlerinin görev ve yetkileri aynen muhafaza edilerek Gümrük Müfettişleri ile birlikte yeni kurulan Bakanlık Teftiş Kurulu bünyesinde görev yapmaları kararlaştırılmıştır. Daha sonra 543 sayıli Kanun Hükmünde Kararname ile de Maliye müfettişlerinin görev ve yetkileri ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin uygulanmasını göstermek amacıyla hazırlanacak tüzük ve yönetmelikler yürürlüğe girinceye kadar mevcut tüzük ve yönetmeliklerin bu Kanun Hükmündeki Kararnameye aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam olunacağı, kararnamenin geçici dördüncü maddesi ile hüküm altina alınmiştır.
178 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 543 sayıilı Kanun Hükmünde Kararname ile değişik 20'nci maddesinde Maliye Müfettişlerinin yetkileri; aynen aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
"a) Maliye Teftiş Kurulu, bir Başkan ile Maliye Başmüfettisşi, Maliye Müfettişi ve Maliye Müfettiş Yardımcılarından oluşur ve Bakanın emri veya onayı üzerine, Bakan adına aşağıdaki görevleri yapar:
1- Genel, katma ve Özel bütçeli dairelerle fonlar, döner sermayeli kuruluşlar, kuruluş ve statüsü ne olursa olsun sermayesinin en az yarısı Devlete ait olan kuruluşlar ve bu daire ve kuruluşların birlikte veya ayrı ayrı sermayelerinin en az yarısına iştiraki olan kuruluşları teftiş etmek,
2- Imtiyazlı şirketlerle sermayesinde (a) bendinde yer alan kuruluşların iştiraki bulunan kuruluşları, yetkili makamlarının isteği ve Maliye Bakaninın izni ile teftiş etmek,
3- Dernek, vakıf ve sendikaları mali yönden teftiş etmek,
4- Çeşitli kanun, tüzük, yönetmelik ve kararların Maliye Bakanına ve Maliye Müfettişlerine tanıdığı teftiş ve incelene yetkilerini kullanmak,
b) (a) fikrasının (1) numaralı bendinde sayılan daire, kuruluş, fon ve ortaklıklar hakkında kendi kanunlarında özel denetim hükümleri öngörülmüş olması, Maliye Müfettişlerinin teftiş ve inceleme yetkilerini kıstlamaz.
c) (a) fikrasında teftişe tabi olan daire, kuruluş, fon, dernek, vakıf, sendika ve ortaklıkların görevlileri, bunlara ait para ve para hükmündeki evrak ve ayniyat ile her türlü mal ve eşyayı ve bunlarla ilgili gizli de olsa bütün defter ve belgeleri, isteği üzerine Maliye Müfettişine göstermeye, saymasına ve incelemesine yardım etmeye mecburdurlar. Milli güvenlik ile ilgili olup gizli kalması gereken konularda Muhasebei Umumiye Kanununda yer alan Özel hükümler saklıdır.
d) Teftiş sonucunda gizli veya açık zimmet veya ihtilas veya işlemlerinde önemli suistimali görülen ya da muhafaza ya da idaresi altında bulunan para ve para hükmündeki evrak ve ayniyat ile her türlü mal ve eşyayı ve bunların defter ve belgelerini göstermeyen memurlar, Maliye Bakanlıiğı memuru iseler Maliye Müfettişleri tarafindan, diğer bakanlıklara ve dairelere mensup iseler müfettişin talebi üzerine atamaya yetkili amirleri tarafından görevlerinden uzaklaştırılırlar. Ancak görevinden uzaklaştırılması gereken memur Milli Savunma Bakanlığına mensup ise, kolordu komutanının veya daha büyük amirlerinin yazılı izinlerinin alınması gerekmektedir.Teftiş veya tahkik sırasında memuriyeti başında kalması teftişin veya tahkikatın yapılmasını güçleştireceğine kanaat getirilen memurlar, Maliye Bakanliğı memuru iseler Bakanlığın izni ile Maliye Müfettişi tarafından,, diğer bakanlıklara mensup iseler Maliye Müfettişinin talebi üzerine ilgili bakanılıklar tarafından görevlerinden uzaklaştırılabilirler. Teftiş ve inceleme, sermayesinde Devletin iştiraki olan kuruluş, şirket, dernek, vakıf ve sendikalara ait olduğu takdirde, Müfettiş raporu ilgjili mercie tevdi edilir ve gereği bu merciler tarafinda yapılarak sonucu Maliye Bakanlığına bildirilir.
Aha Maliye Teftiş Kurulu Başkanı, Maliye Müfettişi sifat ve yetkililerini haiz olup, müfettişlerin Bakan adına idaresi ve çalışmalarının düzenlenmesi görevini yerine getirir. Maliye Teftiş Kurulu ve Maliye Müfetişlerinin görev, yetki ve sorumlulukları ile çalişma esasları tüzükle düzenlenir."
Ayrica, çeşiti kanun, tüzük, yönetmelik ve kararlarla Maliye Müfettişlerine teftiş ve inceleme yetkileri verilmiş bulunmaktadır.
Vergi Usul Kanununa göre, Maliye Müfettişleri, Maliye Müfettiş Muavinleri vergi inceleme yetkisine sahip olup bu yetki, genel bütçe gelirleri arasında yer alan vergi. resim ve harçlar ile Özel ldareler ve Belediyeleri ait vergi, resim ve harçları kapsamakta (V.U.K. m. 135. 1,2): gene aynı Kanun, Maliye Müfettiş ve Muavinlerine, "yoklama " ve "bilgi isteme" yetkisini vermektedir (m. 129-148).
Türk Parasının Kiymetini Koruma Hakkındaki 1567 sayılı Kanuna 6258 sayılı Kanunla eklenen 1. maddeye göre, "Maliye Müfettişleri ile Maliye Müfettiş Muavinleri bu Kanun hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında tetkikat ve tahkikat yapmak ve tahkikat sirasında suç emareleri bulunursa maznunlar ve suçla ilgisi görülenler nezdinde Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun zabıt ve arama hükümleri gereğince muamele ifa etmek" yetkisine sahiptir.
Ayrica, 13.6.1960 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 5/18 sayılı kararname ile Bankalar Yeminli Murakıp ve Muavinlerine tanınan bütün salâhiyetler Maliye
Müfettiş ve Muavinlerine de taninmıştır.
14.11.1983 tarihli 2954 Sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Kanununun 57 nci maddesinde TRT de "bazı konuların teftiş ve tahkikinin Başbakanın tensibi ile Maliye Teftiş Kurulunca yapılacağr" hüküm altına alinmıştır.
488 Sayılı Harçlar Kanununun 134 üncü, 492 Sayılı Damga Vergisi Kanunu, 2499 Sayilı Sermaye Piyasası Kanununun 45 inci, 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 16 nci, 2908 Sayılı Dernekler Kanununun 45 inci, 2821 Sayılı Sendikalar Kanununun 47 inci, 90 Sayılı Ödünç Para Verme lşlemleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 14 üncü, 91 Sayılı Menkul Kıymet Borsaları Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 22 nci, 1615 sayılı Gümrük Kanununun 70 ve 110 uncu, 2/18398 sayılı Tasarruf sandıkları Nizamnamesinin (27.7.1942) 37 nci; 4389 Sayılı Bankalar Kanununun 3 üncü, 4208 sayılı Kara Paranin Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanunun 11 inci maddeleri ile Maliye Müfettişlerine denetim görevleri verilmiştir.
Bunların dışında da Maliye Teftiş Kurulu' na özel kanun ve kararnamelerle, idari ya da mali teftiş ve denetleme alanina girmeyen bazı görev ve yetkiler de verilmiştir. Söz gelimi, Basın lân Kurumu'nun Kuruluş Kanunu Kurumun yılda en az bir kez denetlenmesini âmiridir. Bu denetimin nasıl ve hangi organ tarafından yapılacağı yine aynı Kanuna göre Bakanlar Kurulunca saptanır. Bakanlar Kurulu, bir kararname ile bu yetkinin Maliye Teftiş Kurulunca kullanılmasını kararlaştırmıştır.
Bir yüzyıildan fazla geçmişi ile Türk kamu idaresindeki bugünkü yerine ulaşan; gerek teşkilat gerekse çalışma esasları yönünden pek çok eski ve yeni bakanlıklar, kamu kuruluşları ile banka ve iktisadi devlet teşekküllerinin bünyelerindeki teftiş ve kontrol organlarının teşklinde önek alinan bir kuruluş olan Maliye Teftiş Kurulu ve Maliye Müfettişleri esas itibariyle; mali mevzuatın uygulanmasının kontrolü, olayların ekonomik ve mali neden ve yönlerini tahlil, müesseselerle sistemlerin islâhı için gerekli tedbirlerin alınması amacınn güden ve aşağıda özet olarak sıralanan teftiş ve denetim görevlerini "Turne", "Büyük Merkezler" ve "Merkez Emri" şeklinde hazırlanan teftiş programları ile yürütür.
a) Genel Bütçenin hazırlik çalışmalarına katılma ve uygulama safhalarının denetlenmesi.
b) Devlet plâni ve yıllıik uygulama programları gereğince kamu sektöründe yapılan yatırımların safha ve sonuçları ile ilgili çalışmalar.
c) Mali kanun, karar, tüzük ve yönetmeliklerin hazırlanmasına katılmak ve bu konu ile ilgili çalışmalar.
ç) Maliye ve Gümrük Bakanlığının merkez ve taşra kuruluşlarınin teftişi.
d) Katma ve özel bütçeli idarelerle, belediyeler ve döner sermayeli idarelerin teftişi.
e) Kuruluş ve statüsü ne olursa olsun sermayesinin en az yarisı Devlete ait olana kuruluşlar ve bu kuruluşların birlikte veya ayrı ayrı sermayelerinin en az yarisına iştiraki olan kuruluşların teftişi.
f) Bankaların ve büyük mali müesseselerin teftişi.
g) Derneklerin, özellikle devletten yardım gören derneklerin ve sendikaların mali yönden denetlenmesi.
h) Verai incelemeleri
i) Tahkikat.
Maliye Müfettişlerinin devlet gelirlerini olduğu kadar devlet giderlerini de etkili bir şekilde denetlemesinin nedeni, bu denetimi sadece kayıtlar üzerinde değil, aynı zamanda bilfil mahallinde görüp incelemek suretiyle de yürütmesinden ileri gelmektedir. Mahallinde yapılan bu incelemeler "Turne" programları ile yürütülür."Büyük Merkez Teftişleri" Ankara, Istanbul ve Izmir gibi devlet gelir veda giderlerinin yoğunlaştığı yerleri kapsamakta; denetim fonksiyonuna bir esneklik kazandırmak amacıyla da üç yılda bir Müfettişler, bölge ile kayıtlı olmaksızın Başkanlığın vereceği her türlü görevi yapmak üzere, bir yıl süre ile "merkez emrinde" bulundurulmaktadirlar.
MALİYE TEFTİŞ KURULUNUN KAPATILMASI
1879 yılında Sultan II. Abdülhamit’in İrade-i Seniyyesi ile kurulan, Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün “Maliyeyi onlar bilir” diyerek mali idarenin en üst kademelerinde görevlendirdiği Maliye Müfettişlerinin oluşturduğu kurum, Maliye Teftiş Kurulu 07.07.2011 tarihli ve 646 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyle kapatılmıştır.
26 Ağustos 1879 tarihinde kurulan Maliye Teftiş Kurulu 11.07.2011 tarih ve 646 sayılı KHK'nın 1. maddesi ile kapatılmıştır.